پانسمان زخم جزجدانشدنی کمک‌های اولیه است. هرگز نمی‌دانید چه زمانی شما یا یک عزیز دچار زخمی می‌شوید که به کمک‌های اولیه احتیاج دارد. زخم‌های عمیق دارای خونریزی زیاد به مراقبت‌های فوری پزشکی نیاز دارند اما بیشتر بریدگی‌ها و زخم‌ها در خانه قابل کنترل و پانسمان هستند. هنگامی که خونریزی را متوقف کرده و زخم را تمیز می‌کنید‌، پانسمان زخم یک روش نسبتاً ساده است.

آماده‌سازی زخم برای پانسمان

تشخیص وضعیت زخم

بدانید چه زمانی زخم به مراقبت فوری پزشکی احتیاج دارد. اگرچه بیشتر زخم‌های جزیی با ‌چسب زخم و معمولی‌ترین زخم‌های پوستی با پانسمان زخم و بانداژ قابل درمان هستند‌، اما بعضی از آنها جدی‌تر از آن هستند که در منزل مداوا شوند.

به عنوان مثال‌، زخم‌های پوستی که همراه با استخوان‌های شکسته هستند نیز‌، نیاز به مراقبت‌های فوری پزشکی دارند‌، مانند پارگی رگ‌های خونی که باید متوقف شوند. زخم‌های بازوها و پاها که باعث بی‌حسی یا از بین رفتن احساس در زیر زخم می‌شوند‌، ممکن است نشانگر آسیب عصبی باشد‌، این‌ها نیز نشانه‌هایی برای اقدامات پزشکی هستند.

• خون‌ریزی شدید باعث می‌شود شما به سرعت احساس ضعف و خستگی کنید (و حتی ممکن است از هوش بروید)‌، بنابراین فوراً به اطرافیان خود را از جدی بودن آسیب وارد شده آگاه کنید و یا با اورژانس تماس بگیرید.
• اگر زخمی عمیق برروی شکم خود دارید‌، ممکن است اندام‌های شما آسیب‌دیده و خونریزی داخلی داشته باشند‌، بنابراین سعی کنید هر چه سریعتر به یک مرکز فوریت‌های پزشکی برسید. اما کسی باید همراه شما باشد یا با آمبولانس تماس بگیرید، زیرا ممکن است بین راه تا رسیدن به بیمارستان هوشیاری خود را از دست دهید.

کنترل خون‌ریزی

خونریزی را کنترل کنید. قبل از تمیز کردن و پانسمان زخم‌، سعی کنید خونریزی را کنترل کنید. با استفاده از یک پانسمان زخم تمیز و خشک (یا هر پارچه جاذب تمیز)‌، فشار بسیار ملایم را بر روی زخم اعمال کرده تا خونریزی را کنترل کنید.

در بیشتر موارد، فشار روی زخم باعث لخته شدن خون می‌شود. و خونریزی باید طی ۲۰ دقیقه متوقف شود‌، اگرچه ممکن است تا ۴۵ دقیقه به‌صورت مختصر ادامه یابد. بانداژ یا پارچه هم‌چنین به جلوگیری از ورود باکتری‌ها در زخم و ایجاد عفونت کمک می‌کند. در موارد شدید‌، با استفاده از کراوات یا یک تکه پارچه بلند‌، یک گره درست کنید که بالای زخم را ببندد.

اقدامات مهم در هنگام خون‌ریزی

• اگر خونریزی حتی بعد از اعمال فشار به‌مدت ۱۵-۲۰ دقیقه ادامه یابد‌، ممکن است زخم به مراقبت فوری پزشکی نیاز داشته باشد. به اعمال فشار روی زخم ادامه دهید تا به مطب پزشک‌، اورژانس یا مرکز مراقبت فوری برسید.
• اگر کنترل خونریزی دشوار باشد‌، فرد ممکن است خونی رقیق یا مشکلات اساسی در لخته شدن داشته باشد. در این موارد‌، فرد باید به متخصص مراجعه کند.
• قبل از تماس با زخم‌، در صورت امکان دستکش‌های مخصوص ضد عفونی شده بپوشید. اگر دستکش در دسترس نیست‌، دستان خود را با نوعی از یک ماده تمیز مانند کیسه پلاستیکی یا چند لایه پارچه تمیز بپیچید. از دستهای خود (بدون دستکش) برای کنترل خون‌ریزی به عنوان آخرین راه حل استفاده کنید زیرا تماس با خون بیماری‌های عفونی را گسترش می‌دهد.
• علاوه بر این‌، در صورت امکان از صابون و آب برای ضدعفونی دستان خود استفاده کنید. انجام این کار احتمال انتقال باکتری از دستان شما زخم را به حداقل می‌رساند.

تمیز کردن زخم

هر نوع ماده زاید قابل مشاهده را از روی زخم بردارید. اگر قطعات بزرگی از خاک‌، شیشه یا سایر اشیاء در زخم وجود دارد‌، سعی کنید آنها را با یک موچین تمیز بردارید. شستشوی موچین و مالیدن الکل به جلوگیری از انتقال باکتری‌ها و میکروب‌ها کمک می‌کند. مواظب باشید با فشار دادن موچین به داخل زخم‌، آسیب بیشتری وارد نکنید.

لباس را از دور زخم برش دهید. برای دستیابی بهتر به زخم پس از کنترل خونریزی‌، هرگونه لباس و جواهرات را از ناحیه آسیب‌دیدگی جدا کنید. این کار به این دلیل انجام می‌شود که در صورت تورم ناحیه زخمی‌، لباس و جواهرات تنگ در جریان خون تأثیر نگذارند. به عنوان مثال‌، اگر با خونریزی دستان مواجه هستید‌، ساعت مچی را بردارید. اگر نمی‌توانید لباس را از اطراف زخم جدا کنید‌، گزینه جدا کردن آن با قیچی مخصوص را در نظر بگیرید. به عنوان مثال‌، اگر با آسیب دیدگی ران دست و پنجه نرم می‌کنید‌، قبل از تلاش برای تمیز کردن و پانسمان زخم‌، شلوار را بکَنید یا آن را از اطراف زخم ببرید.

شستن زخم

زخم را کاملاً بشویید. در بهترین حالت‌، حداقل چند دقیقه زخم را به خوبی با آب‌نمک (سرم) بشویید تا جایی که تمیز به نظر برسد. اگر به آب‌نمک دسترسی ندارید‌، از آب آشامیدنی تمیز یا آب شیر استفاده کنید‌، اما حتما چند دقیقه زخم را بشویید. بطری آب برای این کار خوب است. در صورت امکان زخم را زیر شیر آب نگه دارید. از آب گرم استفاده نکنید. در عوض از آب ولرم یا خنک استفاده کنید.

زخم را با دستمال یا هر پارچه نرم دیگری تمیز کرده و با فشار بسیار ملایم‌، زخم را با یک پارچه تمیز که با آب‌نمک و یا آب استریل شده است، کاملاً تمیز کنید. بیش از حد فشار ندهید و مطمئن شوید که همه‌ مواد زاید را از روی زخم حذف کرده‌اید.

پانسمان زخم

بانداژ مناسب و تعویض پانسمان

بانداژ باید مناسب باشد. یک بانداژ مناسب (که هنوز در بسته‌بندی باشد) انتخاب کنید. ممکن است مجبور شوید پانسمان زخم را تا کرده یا برش دهید‌ تا زخم را به‌درستی بپوشاند. مراقب باشید تا به قسمت تحتانی پانسمان (طرفی که برروی زخم قرار خواهد گرفت) دست نزنید تا خطر عفونت کاهش یابد.

پانسمان را با دقت ببندید و آن را بپوشانید. از بانداژهای بدون کشش و مقاوم در برابر آب برای چسباندن پانسمان به پوست از هر طرف استفاده کنید. اطمینان حاصل کنید که چسب پانسمان به پوست سالم و بدون آسیب بچسبد. از استفاده از نوارهای صنعتی مانند چسب برق جلوگیری کنید‌، زیرا ممکن است هنگام برداشتن باعث پاره شدن پوست شود. پس از پانسمان زخم‌، برای محافظت بیشتر‌، پانسمان را با یک دستمال تمیز یا بانداژ کششی بپوشانید. مطمئن شوید پانسمان زخم را خیلی محکم نبسته‌اید و جلوی گردش خون را نگرفته‌اید.

روزانه پانسمان را تغییر دهید. تعویض پانسمان زخم قدیمی با یک پانسمان جدید ، زخم را تمیز نگه می‌دارد و باعث بهبودی می‌شود. اگر بانداژ استفاده شده تمیز و خشک باقی بماند‌، امکان استفاده دوباره از آن وجود دارد. اگر زخم شما به اندازه‌ای کوچک باشد که بتوان از چسب‌زخم کرد‌، پس آن را هم روزانه تعویض کنید. در طی یک روز‌، اگر پانسمان و یا بانداژ شما خیس شد‌، سریعاً آن را تغییر دهید و منتظر روز بعد نمانید.

مراقبت از زخم در برابر عفونت

پانسمان زخم و بانداژ مرطوب باعث ایجاد عفونت می شوند‌، بنابراین همیشه سعی کنید آنها را تمیز و خشک نگه دارید. اگر یک پانسمان یا چسب زخم به یک زخم تازه شکل گرفته چسبیده باشد‌، آن را در آب گرم خیس کنید تا جای زخم نرم شود و پانسمان یا بانداژ راحت‌تر جدا شود. برای جلوگیری از بروز این مشکل‌، در صورت امکان از بانداژ غیر‌چسبی استفاده کنید.

به علائم عفونت دقت کنید. حتی با وجود تمیز و خشک نگه داشتن زخم‌، گاهی اوقات عفونت رخ می‌دهد. این حالت معمولاً زمانی اتفاق می‌افتد که زخم شما توسط چیزی زنگ‌زده یا کثیف به‌وجود آمده باشد‌، یا توسط حیوان یا شخصی گزیده شده باشید.

علائمی که نشان‌دهنده عفونت زخم پوستی شماست عبارتند از: افزایش تورم و درد‌، ترشحات یا چرک مایل به زرد یا سبز‌، پوست سرخ و گرم، احساس تب و ضعف. اگر در طی چند روز از آسیب‌دیدگی متوجه هر یک از این علائم شدید‌، سریعاً به پزشک مراجعه کنید. آنها به احتمال زیاد آنتی‌بیوتیک‌ها یا سایر روش‌های درمانی را برای مقابله با عفونت تجویز می‌کنند.

نتیجه‌گیری

از آنچه گذشت نتیجه می‌گیریم که برای داشتن یک بانداژ کامل و به‌دور از مشکلات عفونی طی کردن مراحلی الزامی است. که مهمترین آن ها پاکیزه سازی زخم پیش از پانسمان است. همچنین برداشتن مواد زاید از سطح زخم نیز جزو ضروریات است.

ترتیب انجام مراحل پانسمان نیز از اهمیت بالایی برخوردار بوده و بر بهبود سریع زخم موثر است. مصرف آنتی‌بیوتیک‌های تجویز شده از سوی پزشک بر اساس برنامه‌ تنظیمی نیز در دوره بهبود زخم لازم است. برای تعویض پانسمان در دوره‌های مشخض شده نیز قوانینی وجود دارد که باید به دقت مراعات شود.

استفاده از بانداژ استریل در تمامی مراحل پانسمان تا بهبود کامل زخم امری حیاتی است. که در صورت عدم انجام آن احتمال بروز عفونت در ناحیه زخم ایجاد یا تشدید می‌شود