درمان زخم بستر

درمان زخم بستر

زخم فشاری یا زخم بستر یکی از شایع ترین زخم هایی است که در افرادی که برای مدتی در یک محل بی حرکت می مانند رخ می دهد. مانند افرادی که دچار فلج وسکته مغزی شده اند و یا در پی بیماری های دیگر و یا تصادف مدت زمان زیادی را در بستر بی حرکت مانده اند.

درمان زخم بستر  یک فرایند بسیار پر دردسر است. بهبود زخم ها می تواند مدت زمان زیادی طول بکشد ، مشکلاتی را برای بیماران و نزدیکانشان به وجود آورد و هزینه های قابل توجهی را متحمل شود. به همین دلیل ، جلوگیری از زخم بستر از اهمیت بالایی برخوردار است.

مواردی که باید برای جلوگیری از زخم بستر انجام شود:

1. مراقبت از پوست (کنترل رطوبت ، مراقبت مناسب در موارد بی اختیاری ادرار)
2. جلوگیری از اصطکاک
3. کاهش فشار
4. تغذیه مناسب
5. کنترل درد
6. ارزیابی دقیق خطر
7. اجرای طرح درمانی پیشگیرانه مؤثر
8. آموزش به بیماران و بستگان آنها
9. اتخاذ رویکرد چند رشته ای برای درمان

زخم بستر چیست؟

زخم بستر یا زخم فشاری در پی فشار طولانی مدت به پوست ایجاد می شود. این فشار از یک طرف از سمت بستر و از طرف دیگر از سمت برجستگی استخوان زیرین پوست وارد می شود. زخم بستر اغلب در مناطقی از بدن که پوست قسمت های استخوانی را پوشش داده ایجاد می شود، مانند پاشنه پا، مچ پا، مفصل ران و باسن.

چه افرادی در معرض ابتلا به زخم بستر هستند؟

افرادی که دارای وضعیت خاص پزشکی هستند و توانایی تغییر موقعیت بدنی خود را ندارند و یا کسانی که بیشتر وقت خود را در طول روز بر روی یک تخت یا صندلی صرف می کنند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به زخم فشاری هستند.

زخم های فشاری در مدت زمان کم می توانند به سرعت پیشرفت کنند. اگر زخم بستر در مراحل اولیه توسط متخصص زخم تشخیص داده شود به راحتی قابل درمان است، اما برخی از زخم ها به دلیل تاخیر در مراجعه به متخصص زخم بستر، تا مرحله 4 پیشرفت کرده و ممکن است هرگز به طور کامل التیام نیافته و یا مدت زمان زیادی برای درمان نیاز داشته باشد.

مدت زمان درمان زخم بستر و نحوه درمان زخم بستر با توجه به موقعیت مکانی، شدت و مدت زمانی که ایجاد شده است، توسط کارشناس زخم تعیین می شود.

علائم زخم بستر

علائم و نشانه های زیر می تواند هشداری برای ایجاد زخم بستر باشد:

• تغییرات غیر معمول در رنگ پوست و بافت
• تورم
• خنک تر یا گرم تر بودن منطقه ای از پوست نسبت به سایر مناطق
• حساس شدن و نازک شدن پوست در منطقه ای خاص از بدن

زخم بستر نسبت به عمق، شدت و دیگر ویژگی ها به مراحل مختلف از نظر شدت زخم تقسیم می شود. شدت و درجه آسیب پوست می تواند از پوست قرمز تا آسیب عمیق عضلات و استخوان درجه بندی شود.

مناطق مشترک زخم بستر در بین افراد

ارزیابی خطر زخم بستر:

ارزیابی دقیق از سطح خطر بیمار در زخم بستر بسیار مهم است. بسیاری از ابزارهای ارزیابی به عنوان مقیاس ارزیابی ریسک برای زخم های فشاری در ادبیات پزشکی تعریف شده است. در بین این مقیاس ها ، مقیاس برادن پربازدیدترین مقیاس در ایالات متحده است و معتبرترین و قابل اطمینان ترین مقیاس است که می تواند برای گروه های سنی بزرگ مورد استفاده قرار گیرد.

مقیاس Braden دارای شش زیر شاخه است که می تواند درک حسی ، رطوبت ، فعالیت ، تحرک ، تغذیه ، اصطکاک و پارگی باشد. در مقیاس Braden ، هر پارامتر به جز اصطکاک و پارگی (1-3 امتیاز) بین 1 تا 4 امتیازمی گیرد. کل امتیازات در مقیاس  Braden بین 6 تا 23 است . نمره پایین نشان دهنده خطر بالای ایجاد زخم بستر است.

چه زمانی باید به کلینیک زخم مراجعه کرد؟

اگر متوجه هر یک علائم و نشانه های فوق در بیمار خود شوید باید موقعیت بدنی وی را تغییر دهید تا فشار بر روی آن منطقه از بدن کاهش یابد. اگر علائم زخم از 24 تا 48 ساعت از بین نرود لازم است با دکتر زخم بستر مشورت کنید.

اگر علائمی مانند عفونت، تب، درد، افزایش تورم و قرمزی پوست، افزایش دما در آن منطقه از پوست را مشاهده کردید، باید از خدمات فوری کلینیک درمان زخم استفاده کنید.

علل ایجاد زخم بستر

زخم بستر زمانی رخ می دهد که در پی فشار بر روی منطقه ای خاص از بدن، جریان خون در آن قسمت کاهش می یابد. سایر عوامل مرتبط با تحرک محدود بیمار، می تواند پوست را آسیب پذیرتر کند و به پیشرفت زخم فشاری کمک کند.

دو عامل اصلی دیگر برای ایجاد زخم بستر یا زخم فشاری عبارتند از:

• فشار

فشار ثابت بر روی هر قسمتی از بدن فرد می تواند جریان خون به بافت و پوست آن قسمت از بدن به طور چشمگیری کاهش دهد. برای انتقال اکسیژن و مواد مغذی با بافت ها ، داشتن جریان خون کافی ضروری است. زمانی که به بافت و پوست بدن اکسیژن و مواد مغذی نمی رسد، بافت ها آسیب دیده و ممکن است در نهایت از بین روند.

افرادی که دارای حرکت محدود هستند ، زخم فشاری معمولا در مناطقی از بدن آنها رخ می دهد که به خوبی با چربی و عضلات پوشیده نشده باشد، مانند ستون فقرات، تیغه شانه، آرنج، باسن و پاشنه و مچ پا.

• اصطحکاک

اصطحکاک زمانی رخ می دهد که پوست بدن با لباس یا ملافه برخورد می کند. این اصطحکاک می تواند پوست شکننده را آسیب پذیرتر کند به خصوص زمانی که پوست فرد مرطوب باشد.

عوامل خطر

افرادی که قادر به حرکت کردن نباشند و به راحتی قادر به تغییر موقعیت خود در حالت نشسته و خوابیده نباشند، در معرض خطر زخم فشاری هستند. عوامل خطر عبارتند از:

• بی حرکت بودن فرد: که ممکن است به خاطر آسیب نخاعی، ضعف سلامت و دلایل دیگر باشد.
• فقدان درک حس: آسیب نخاعی، اختلالات عصبی و شرایط دیگر می تواند منجر به از دست دادن احساس در افراد شود. ناتوانی در درک احساس درد و ناراحتی می تواند منجر به عدم آگاهی فرد از علائم هشدار دهنده ایجاد زخم و در نهایت عدم تغییر وضعیت شود.
• تغذیه ناسالم: همه افراد به خصوص افرادی که دچار محدودیت حرکتی هستند به مایعات، کالری، پروتئین، ویتامین و مواد معدنی در رژیم غذایی روزانه خود نیاز دارند تا سلامت پوستشان حفظ و از شکنندگی پوست پیشگیری شود. پس نداشتن تغذیه سالم می تواند موجب آسیب پذیرتر شدن پوست بدن شود.
• شرایط پزشکی موثر بر جریان خون: مشکلات سلامتی که می تواند بر روی جریان خون تاثیر بگذارد. مانند بیماری دیابت و بیماری های عروقی که خطر آسیب بافت و پوست را افزایش می دهد.

عوارض جانبی زخم بستر

زخم بستر اگر به موقع تحت درمان مناسب قرار نگیرد می تواند خطرات زیر را به همراه داشته باشد:

سلولیت

سلولیت، عفونت پوست و بافت نرم است. سلولیت می تواند منجر به گرما، قرمزی و تورم ناحیه آسیب دیده شود. افراد مبتلا به آسیب های عصبی اغلب در ناحیه آسیب دیده، درد سلولیت را احساس نمی کنند.

عفونت های استخوانی و مفصلی

عفونت ناشی از زخم های بستر ممکن است به مفاصل و استخوان ها نفوذ کند. عفونت مشترک ( آرتریت سپتیک ) می تواند به غضروف و بافت آسیب برساند. عفونت های استخوانی ( استومیلیت ) می تواند عملکرد مفاصل و اندام ها را تحت تاثیر قرار دهد.

سرطان

زخم هایی که در طولانی مدت درمان نمی شوند و تبدیل به زخم های مزمن می شوند، می توانند به نوعی سرطان سلولی تبدیل شوند.

سپسیس ( عفونت خون )

به ندرت ممکن است یک زخم منجر به سپسیس شود.

نکاتی برای تغییر موقعیت بدن

توصیه های زیر را در مورد تغییر موقعیت بدنی خود یا عضوی از خانواده خود که مدت زمان زیادی در طول روز را در رختخواب و یا صندلی چرخدار سپری می کنند، در نظر بگیرید:

• اغلب فشار وزن خود را بر روی بدنتان تغییر دهید: اگر از یک صندلی چرخدار استفاده می کنید، سعی کنید هر 15 دقیقه یکبار فشار وزن خود را بر سمت دیگر بدن خود اعمال کنید. برای تغییر مکان خود هر یک ساعت یکبار از فردی کمک بگیرید.
• در صورت امکان بدن خود را از روی صندلی بلند کنید: اگر به اندازه کافی قدرت بدنی بالایی داشته باشید، با فشار آوردن دستان خود بر روی صندلی ، بدن خود را از روی صندلی بلند کنید. همین چند ثانیه برای تسکین فشار می تواند مفید باشد.
• در صورت امکان از صندلی چرخدار تخصص استفاده کنید: برخی از صندلی های چرخدار به شما اجازه می دهد تا شیب آن ها را تغییر دهید، این عمل می تواند فشار وارده را کاهش دهد.
•  از یک بالش یاتشک مخصوص استفاده کنید که فشار را کاهش دهد: از بالش ها و یا یک تشک مخصوص برای کاهش فشار استفاده کنید تا مطمئن شوید بدن شما در موقعیت خوبی قرار دارد.
• ارتفاع تختتان را تنظیم کنید: اگر قسمت بالایی تختتان را می توان بالا برد، آن را بیش از 30 درجه افزایش ندهید. اینکار به پیشگیری از برش پوست به هنگام جا به جایی کمک می کند.

توصیه هایی برای مراقبت از پوست

پیشنهادات زیر را برای مراقبت از پوست در نظر بگیرید:

• پوست را تمیز و خشک نگه دارید: پوست را با شامپو بچه شسته و با یک حوله تمیز به آرامی و به صورت ضربه ای خشک کنید. این روال تمیز کردن را به طور مرتب برای کاهش عرق و رطوبت پوست در پی ادرار و مدفوع، انجام دهید.
• از پوست خود محافظت کنید: از پودر بچه برای محافظت از پوست در نقطه اصطکاک استفاده کنید. برای پوست های حساس و خشک از مرطوب کننده ی مناسب که توسط متخصص زخم تجویز می شود استفاده کنید. در صورت لزوم، ملافه و لباس ها را تعویض کنید. مواظب دکمه ها در لباس و چین و چروک رختخواب که باعث تحریک پوست می شوند، باشید.
• هر روز پوست خود را بررسی کنید: روزانه پوست خود را بررسی کنید تا به موقع علائم زخم بستر را تشخیص دهید.

درمان زخم بستر:

مهم ترین جنبه درمان ، به حداقل رساندن فشاری است که بدن بیمار در معرض آن قرار دارد. یک نقطه از بدن بیمار در طول بستری نباید مدت طولانی در معرض فشار باشد. برای کاهش و توزیع یکنواخت فشارهایی که بدن بیمار در معرض آن است باید اقدامات احتیاطی انجام شود.

اولین عنصری که باید مورد توجه قرار گیرد تخت بیمار یا کیفیت کوسن ویلچر در صورت استفاده بیمار از ویلچر است. از تخت خواب ها و بالش هایی که فشار را جذب می کنند و باعث کاهش فشار می شوند باید استفاده شود. علاوه بر این لازم است بیمار را بلند کرده تا حرکت کند و گردش خون را تسریع کرد.

محافظت از پوست بیمار در برابر رطوبت یکی دیگر از موارد احتیاط است. رطوبت تشکیل زخم را تسریع می کند. به طور کلی ، درمان زخم بستر با توجه به مرحله زخم بستر متفاوت است. بر این اساس:

درمان زخم بستر مرحله 1:

در این مرحله قرمزی روی پوست رخ می دهد که با فشار دادن از بین نمی رود ، اما یکپارچگی پوست هنوز به خطر نیفتاده است. قرمزی پوست بیش از 30 دقیقه حتی پس از برداشتن فشار اعمال شده همچنان ادامه دارد. این مرحله از درمان باید به عنوان یک هشدار تلقی شود. در این مرحله ، معمولاً مشکل به خودی خود از بین می رود ، اما باید اقدامات لازم انجام شود.

در ابتدای این اقدامات ، فشاری که بیمار  در معرض آن قرار دارد ، با تخت خواب و در صورت استفاده از صندلی چرخدار ، که قادر به کاهش فشار و پخش فشار باشد ، جایگزین می شود. علاوه بر این ، باید به وضعیت پوزیشن بیمار ، بهداشت ، کاهش رطوبت ، مراقبت برای جلوگیری از آسیب دیدگی توسط اصطکاک و بهبود رژیم غذایی بیمار توجه شود.

درمان زخم بسترمرحله 2:

در این مرحله ، از بین رفتن بافت در سطح پوست یا در لایه های بالایی پوست وجود دارد. ساییدگی پوست ، چاله های غیر عمیق و تاول دیده می شود. اولین قدم در این درمان ارزیابی دقیق زخم است. زیرا ممکن است در بسیاری از زخم های بستر ، ممکن است زخم روی سطح باشد ، اما در حالی که ممکن است به بافت های عمیق پخش شده باشد ، یعنی ممکن است به مرحله 3 رسیده باشد. این امر   مستلزم تمایز در درمان است. در زخم های مرحله 2 ، فشار باید برداشته شود ، باید زخم از عفونت محافظت شود و اقدامات انجام شده در مرحله اول انجام شود. معمولا زخم در این مرحله با مراقبت و پانسمان مناسب بهبود می یابد.

درمان زخم بستر مرحله 3:

زخم بستر در این مرحله به بافت های عمیق گسترش یافته  و از بین رفتن بافت وجود دارد. با این حال ، این زخم هنوز به استخوان ، تاندون ها و مفاصل گسترش نیافته است. زخم به صورت چاله های عمیق است. به دلیل آسیب عصبی ، بستر زخم عموما بدون درد است. برای درمان ، زخم باید با دقت ارزیابی شود و مطابق آن درمان شود. در این مرحله ابتدا عفونت خاتمه می یابد. این امر با استفاده از آنتی بیوتیک ها و مراقبت دقیق از زخم حاصل می شود. بافت مرده اطراف زخم تمیز می شود و بیمار از پروتئین و رژیم غذایی غنی از انرژی تغذیه می شود. مداخله جراحی معمولاً در این مرحله لازم است ، زیرا بهبود زخم به طور خودبخود ماه ها طول می کشد.

درمان زخم بستر مرحله 4:

در این مرحله از بین رفتن بافت در عمق کامل وجود دارد. از دست رفتن بافت به بافت استخوان ، تاندون ها و مفاصل پیشرفت کرده است. درمان زخم همانند مرحله سوم است ، اما از آنجا که بافت استخوان نیز تحت تأثیر قرار می گیرد ، برای برداشتن جراحی بافت های آسیب دیده و آلوده و تمیز کردن زخم ، روش رادیکال تری انجام می شود. مرحله 4 جدی ترین و پر زحمت ترین مرحله است.